Flood resilience strategy consultation: Gaelic version

3. Ag atharrachadh an sgeòil

A’ gluasad bho bhith a’ faighinn fuasgladh air trioblaidean a thig bho thuiltean gu bhith a’ cruthachadh àitichean seasmhach an aghaidh thuiltean

Tha atharrachadh na gnàth-shìde a’ tachairt aig astar nas luaithe na bhathar an dùil is tha feum air gnìomhan sa bhad gus dèanamh cinnteach gun urrainn ar coimhearsnachdan soirbheachadh san ùine-fhada. Mura tòisich sinn an-dràsta bidh feum aig na ginealaichean ri thighinn ri barrachd a dhèanamh leis nas lugha ùine is aig cosgais nas motha. Tha an dòigh-obrach a tha againn an-dràsta gus dèiligeadh le tuiltean stèidhichte air a bhith a’ feuchainn ri fuasglaidhean fhaighinn air trioblaidean a dh’èireas bho thuiltean gus leigeil leinn cumail oirnn a' dèanamh nan aon rudan anns na h-aon àitichean le cunnart nas lugha bho thuiltean. Ach tha tachartasan o chionn ghoirid, leithid tuil Bhreichin anns an Dàmhair 2023, a’ sealltainn an dùbhlain a th’ ann a bhith a’ dìon àitichean tuilteach is ar gnàth-shìde ag atharrachadh.

Feumaidh sinn a-nis atharrachadh mar a tha sinn a’ smaoineachadh mu thuiltean is fòcas a chur air mar as urrainn dhuinn gach cothrom a th’ againn a chleachdadh gus àitichean a chruthachadh a tha seasmhach an aghaidh thuiltean, a’ lùghdachadh ar cunnairt bho thuiltean is a’ leantainn ghnìomhan gus na buaidhean a tha ann nuair a thachras tuiltean a lùghdachadh.

Cò ris a tha seasmhachd an aghaidh thuiltean coltach?

Bidh na dòighean anns an dèan coimhearsnachdan iad fhèin seasmhach an aghaidh thuiltean ag atharrachadh bho àite gu àite a rèir a’ chunnairt bho thuiltean, chothroman ionadail, is fheumalachdan na coimhearsnachd. Mar eisimpleir, ann an cuid a dh’àitichean, b’ urrainn gnìomhan a bhith a’ gabhail a-steach a bhith a’ togail bun-structair gorm is uaine leithid liosan uisge, no pàircean a bhios a’ tabhann rùm airson uisge gus tuileachadh uisge air bàrr an talmhainn a lùghdachadh. Ann an àite eile, dh’fhaodadh gum biodh seo a’ ciallachadh dìon an aghaidh thuiltean aig ìre bhig is ionadail no ceumannan seasmhachd an aghaidh thuiltean airson togalaichean – dà rud a lùghdaicheadh buaidh thuiltean bho abhainn bhig. Ann an àite eile fhathast, dh’fhaodadh seo a bhith a’ ciallachadh plana fad-ùine gus togalaichean a ghluasad air falbh bhon raon-tuile aig abhainn nas motha no costa cugallach far nach urrainn iad a bhith air an dìon.

Gus seasmhachd an aghaidh thuiltean a leasachadh feumaidh na h-ùghdarrasan, coimhearsnachdan is luchd-ùidhe poblach is prìobhaideach buntainneach a bhith ag obair còmhla ri chèile ann an dòighean ùra gus an tachair seo. Bidh feum aig coimhearsnachdan air cothrom fhaighinn air taghadh farsaing de ghnìomhan is taic gus a dhèanamh comasach dhaibh an t-seasmhachd aca an aghaidh thuiltean a thogail.

Mu thimhcheall an t-saoghail tha dùthchannan a’ dèiligeadh ris an seo ann an dòighean eadar-dhealaichte. Seo cuid a dh’eisimpleirean de na tha iad a’ dèanamh:

• Anns an Òlaind tha am Prògram Delta, aig a bheil an t-uallach air fad airson a bhith a’ toirt seachad riaghladh a thaobh cunnart bho thuiltean agus fìor-uisge san Òlaind, agus a tha a’ coimhead gu h-iomlan air na siostaman airson seo uile, a’ beachdachadh ciamar a thèid seasmhachd na gnàth-shìde a chruthachadh suas gu agus às dèidh 2050.
• Dh’fhoillsich Sealainn Nuadh a’ chiad Plana Freagrachaidh Nàiseanta aca ann an 2022, a tha a’ cur cuideam mòr air a’ chothrom a th’ ann airson a bhith a’ stiùireadh mar a ghluaiseas dhaoine ratreut air falbh bho àitichean fo chunnart;
• Tha Lunnainn a’ cumail rian air cunnart a’ bhaile bho thuiltean anns an ùine-fhada tro phrògram Inbhir Thames 2100, tron tèid an inbhir a dhèanamh freagarrach do na h-atharrachaidhean a dh’adhbhraicheas atharrachadh na gnàth-shìde agus àrdachadh ann an ìre na mara.

Ar conaltradh

Anns a’ bhliadhna mu dheireadh tha sinn air bùithtean-obrach agus suirbhidhean air-loidhne a ruith le coimhearsnachdan is luchd-ùidhe gus ionnsachadh dè na h-atharrachaidhean mòra a dh’fheumas sinn dèanamh gus a bhith seasmhach an aghaidh thuiltean. Tha sinn air cluinntinn bho cheudan de dhaoine nam measg riochdairean coimhearsnachd, luchd-rian thuiltean agus oifigearan poileasaidh. Chruinnich sinn an t-uamhas fiosrachaidh agus beachdan feumail mu na dh’fheumas sinn dèanamh.

Dh’obraich Riaghaltas na h-Alba le ar buidhnean com-pàirteachaidh Sniffer, ClimateXChange agus Fòram Thuiltean na h-Alba gus na bùithtean-obrach a ruith. Rinn Sniffer mìneachadh air na toraidhean agus às an fhiosrachadh seo gu lèir tharraing sinn trì prìomh chuspairean na Ro-innleachd:

Daoine: A bhith a’ toirt dhaoine a-steach air co-dhùnaidhean mu leasachadh seasmhachd an aghaidh thuiltean anns na h-àitichean aca is a’ cur am follais mar as urrainn do dhaoine fa leth cur ri seasmhachd an aghaidh thuiltean aig ìre choimhearsnachd.

Àitichean: Dè na h-atharrachaidhean a dh’fheumas sinn dèanamh ri ar n-àitichean gus seasmhachd an aghaidh thuiltean a stèidheachadh.

Pròiseasan: A’ cur an sàs atharrachaidhean ris an dòigh anns am bi sinn a’ dèanamh rudan agus an dòigh anns a bheil sinn ag obair còmhla gus a dhèanamh comasach dhuinn àitichean a tha seasmhach an aghaidh thuiltean a chruthachadh.

Prionnsabalan Stiùiridh

Ri linn ar conaltraidh gu ruige seo, tha sinn a’ moladh gum bu chòir na prìomh phrionnsabalan a leanas a bhith nam bun-stèidh don Ro-innleachd airson a bhith Seasmhach an aghaidh Thuiltean.

Stiùiridh iad seo an dòigh-obrach againn airson a bhith a’ dèiligeadh le tuiltean is cuidichidh iad sinn gus làn-fheum a dhèanamh de na goireasan uile-gu-lèir a tha ri fhaotainn dhuinn.

1. Atharraichidh sinn am fòcas bho a bhith ‘a’ faighinn fuasgladh air trioblaidean a thig bho thuiltean’ gu a bhith a’ cruthachadh àitichean a tha seasmhach an aghaidh thuiltean.
2. ’S e seasmhachd an aghaidh thuiltean pàirt de sheasmhachd choimhearsnachd is pàirt de bhith a’ dèiligeadh ri atharrachadh na gnàth-shìde. Mar sin tha àite aig a h-uile duine san iomairt seo.
3. Aig cridhe ar gnìomhan airson a bhith seasmhach an aghaidh thuiltean tha na prionnsabalan airson Eadar-ghluasad Cothromach, (gus àm ri teachd nas cothromaiche, nas uaine a ghlèidheadh don h-uile duine le bhith ag obair ann an compàirt gus cothromachd a lìbhrigeadh is gus dèiligeadh ri neo-ionnanachd is mì-cheartas).
4. Tha a h-uile duine a’ faighinn buannachd à àitichean a tha seasmhach an aghaidh thuiltean is tha comas againn uile a bhith a’ cur ri seo.

Ceistean

1. A bheil sibh ag aontachadh leis an atharrachadh bho bhith a’ faighinn fuasgladh air trioblaidean a thig bho thuiltean gu a bhith a’ cruthachadh àitichean a tha seasmhach an aghaidh thuiltean? Tha/Chan eil - Dèanaibh mìneachadh air ur freagairt.

2. Ciamar as urrainn dhan fheadhainn a nì co-dhùnaidhean dèanamh cinnteach gu bheil gnìomhan a dh’ionnsaigh seasmhachd an aghaidh thuiltean a’ cumail ri amasan airson Eadar-ghluasad Cothromach gus àm ri teachd nas uaine is nas cothromaiche a choisinn?

3. Nur beachd-se, cò ann an Alba a bu chòir ar cuideachadh a bhith nas seasmhaich an aghaidh thuiltean agus ar cuideachadh gus dèiligeadh ris na buaidhean aig atharrachadh na gnàth-shìde? (Rangaichibh iad leis an fheadhainn as cudromaiche aig a’ mhullach)

• a. Daoine fa leth,
• b. Luchd-seilbh dachaigh,
• c. Gnothachasan,
• d. Riaghaltas na h-Alba,
• e. Uisge na h-Alba,
• f. Ùghdarrasan Ionadail,
• g. Buidheann Dìon Àrainneachd na h-Alba (BDÀA),
• h. Uachdarain/Manaidsearan fearainn
• i. Tuathanaich agus croitearan,
• j. Luchd-togail/luchd-leasachaidh thaighean
• k. Buidhnean coimhearsnachd
• l. Daoine eile (mìnichibh cò)